Programma NSG ADEMLOOS

Last Round – O. Golijov

Fatal Harmonies of Black Sweetness – E. Schneider
Voor cello solo (Lidy Blijdorp) en strijkorkest

Symfonie no. 2 – J. Corigliano

Het programma van het Nederlands Strijkersgilde staat in 2022 in het teken van de adem. Wij noemen ons programma daarom ook ‘Ademloos’. Adem houdt ons in leven en bij het ontbreken ervan stopt ons bestaan. Maar we kunnen ook ademloos naar muziek luisteren, omdat de muziek ons raakt of omdat het tot onze verbeelding spreekt. De gekozen werken in dit programma hebben allemaal iets met elkaar gemeen als het gaat om adem, afscheid, de dood, ademloos zijn. Naast deze thematiek hebben we werken gekozen die allemaal op hun eigen manier de vergaande mogelijkheden van het strijkinstrument verkennen. We laten hiermee het publiek kennismaken met de huidige moderne compositietechnieken. 

We openen ons programma met het passievolle werk ‘Last Round’ van Osvaldo Golijov (1960). Dit werk, gecomponeerd in 1996, is een ode aan de bandoneon, de tango en aan Astor Piazzolla, die in 1992 plotseling overleed. Het stuk opent met een vurig deel waar twee tegenover elkaar opgestelde strijkorkesten elkaar opzwepen en tegen elkaar strijden. Dit deel geeft Piazzolla, die regelmatig in een gevecht verzeild raakte, nog eenmaal de kans om op de vuist te gaan. We horen het orkest als een ware bandoneon sneller en sneller ademen in het heetst van de strijd. Het tweede en tevens het laatste deel is veel rustiger van aard en geeft het zware ademen weer na het afgelopen gevecht en mondt uit in een eindeloze uitademing.

Na deze uitademing ademen we langzaam weer in met ‘Fatal Harmonies of Black Sweetness’ van Enjott Schneider (1950). Samen met celliste Lidy Blijdorp verkennen we de donkere wereld van Carlo Gesualdo (1566-1613), die in zijn vocale composities harmonisch zijn tijd ver vooruit was. Gesualdo betrapte zijn vrouw met haar minnaar en vermoordde hen. Na deze gruwelijke daad verviel hij in depressie en isolatie en schreef hij werken die een oneindig spectrum van muzikale kleuren ten gehore brengen. ‘Fatal Harmonies of Black Sweetness’ is gebaseerd op zijn madrigaal ‘Moro, lasso, al mio duolo’ (‘Ik sterf, helaas, aan mijn verdriet). Deze muziek, die in de zeventiende eeuw al als modern gezien werd, is getransformeerd tot een werk dat de moderne technieken van deze tijd bevat.Na de pauze voeren we de tweede symfonie van John Corigliano (1938) uit. Dit is tevens een Nederlandse première. De symfonie bestaat uit vijf delen en won in 2001 de Pulitzerprijs voor Muziek. Het werk kent zijn oorsprong in het eerste strijkkwartet van Corigliano dat hij schreef voor de afscheidstournee van het Cleveland Quartet in 1996. Hij bewerkte dit strijkkwartet om voor strijkorkest. Waar zijn eerste symfonie gaat over ongepland verlies – hij schreef dit werk naar aanleiding van het overlijden van verschillende vrienden aan AIDS – gaat zijn tweede symfonie over een verkozen (gekozen?) verlies, namelijk vaarwel zeggen. Het resultaat is een werk waarin alle mogelijkheden van het strijkinstrument worden verkend. Ook wordt er gebruik gemaakt van ‘spatial notation’, een compositietechniek waarbij er geen echte puls is, maar waarbij de muzikanten ritmisch vrijer zijn en op bepaalde punten weer bij elkaar komen. Door het gebruik van deze techniek is geen enkele uitvoering hetzelfde. Het derde deel dient als middelpunt van de symfonie waarin Corigliano een herinnering aan een nacht in Marokko ophaalt. Hij werd gewekt door de gebedsoproep uit de vele moskeeën die de stad rijk is. Deze oproepen klonken door elkaar en er ontstond een bijzonder contrapunt waarna ze allemaal toevallig één noot aanhielden dat resulteerde in een majeurakkoord. Het vijfde en laatste deel eindigt net als het werk van Golijov en Schneider in stilte.